Ceramiczny Szlak Ulicy Nawrot

[PL] Jeśli myślimy o dynamicznym rozwoju Łodzi w XIX wieku, to ulica Nawrot jest miejscem, które rosło w swojej historii – dosłownie – na drożdżach. Chodzi tu oczywiście o liczne piekarnie, cukiernie, sklepy z pieczywem. Część z nich posiada do dzisiaj status miejsc legendarnych.  To właśnie nieistniejącym piekarniom i piekarzom stąd poświęcona jest instalacja przy Nawrot 1a. Ich właściciele (wraz z adresem swoich zakładów) zostali wymienieni na płytkach otaczających centralne pole kompozycji.  Pierwsza po sąsiedzku (Nawrot 3) znajdowała się piekarnia Franciszka Michla . Michel zorganizował ją ok 1900 r. na posesji swojego teścia – piekarza Franciszka Kindermana. Po śmierci Michla pod koniec lat 30. zakład prowadził Alfred Zippel (Cyppel) . Po II wojnie światowej znajdowała się tu piekarnia wojskowa , a następnie zakłady Łódzkie Zakłady Przemysłu Piekarniczego nr 4 .  Piekarnia Józefa Tomali , mieszcząca się od końca lat 30. przy Nawrot 14. Miejsce szczególnie popularne w...

[PL]  Prywatna cerkiew Rosjanie pojawili się w Łodzi jako mieszkańcy w połowie XIX wieku. Stało się to widoczne m.in. za sprawą wojska, które stacjonowało w mieście na stałe od 1863 r. Przez dwadzieścia lat miejscem, które spełniało funkcję lokalnej cerkwi, było prywatne mieszkanie przy ul. Nawrot 2, należące do emerytowanego wojskowego – feldfebla Andriejewa. Dopiero w 1884 r. Łódź uzyskała świątynię prawosławną z prawdziwego zdarzenia, którą stała się nowo wybudowana cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego przy dzisiejszej ul. Kilińskiego. Druebinowie & Medycy Małżeństwo Szymona (1868-1940) i Leokadii Druebin (1895-1945) zamieszkiwało kamienicę do 1940 r. Doktor Druebin był żydowskim lekarzem i pochodził z terenów dzisiejszej Litwy. Wraz z doktorem Mieczysławem Kaufmanem założył klinikę ginekologiczną przy ul. 6 Sierpnia 15/17, która prowadził do 1939 r. Jego żona Leokadia (z domu Boczek) była polską pielęgniarką. Podczas wojny oboje trafili do łódzkiego getta. Po śmierci m...

[PL] Posesja przy ul. Nawrot 12 przez ponad sto lat związana była z edukacją. Samotna oficyna, która obecnie pełni funkcje biurowe, to jedyny istniejący budynek dawnej szkoły Karla Weigelta (1870-1942) – pedagoga, właściciela niemieckiej szkoły dla dziewcząt i chłopców, ulokowanej tu w 1909 r.  Podczas I w. św. Weigelt prowadził na posesji progimnazjum niemieckie. Znajdowały się tu dwie oficyny i parterowy oraz drewniany dom frontowy. Po wojnie Weigelt zlikwidował szkołę zostawiając tylko przedszkole froeblowskie, prowadzone wspólnie z drugą żoną – Olgą. Szkoła Powszechna nr 22 została tu przeniesiona w 1919 r. z ul. Średniej 14. Pierwszą kierowniczką placówki przy  ul. Nawrot 12 była Maria Przedpełska. Patronką szkoły została Emilia Plater. Szkoła posiadała swoją drużynę harcerską. W międzywojniu odbywały się tu rów­nież Wieczorowe Kursy Uzupełniające Polskiej Macierzy Szkolnej pod kie­rownictwem Konrada Fiedlera oraz zajęcia publicznej szkoły dokształcającej dla dziewcząt p...

[PL] Monumentalną kamienicę narożną, wybudowaną w 1913 roku według projektu architekta Leona Dońskego.  Do budowy czteropiętrowego domu użyto cegieł z zakładu Otto Krausego (Nowe Rokicie) i klinkieru częstochowskiego. Właścicielami budynku były rodziny Chanana i Mindli Brzezińsskich oraz Ruchli i Rywena Kapeluszników. Kamienica może służyć za przykład rozmachu, z jakim budowano w Łodzi domy tuż przed wybuchem I wojny światowej. Zdobią ją efektowne detale. Na elewacji ułożono delikatne elementy niebieskiej ceramiki. Podobnie w prześwicie bramy, gdzie ściany wyłożone są płytkami o opalizującym kolorze - efekt ten nazywamy iryzacją, a przypomina on wizualnie plamy benzyny. Jedna z płytek w prześwicie bramnym posiada widoczną sygnaturę Idela Nuchema (Józefa) Grünholza (1884-1943?). Był on łódzkim zdunem i handlarzem pochodzącym z Żarnowa. W czasie budowy kamienicy przy Nawrot 17/Sienkiewicza 52 działał przy ul. Piotrkowskiej 176. Być może to jego firma budowała piece, w które wyposażo...

[PL] Nadszedł wreszcie moment, by przedstawić kolejny adres na Szlaku: Nawrot 22.  Działał tutaj sklep, serwis i wytwórnia instrumentów muzycznych, należące ponad sto lat temu do rodziny Teodora i Alfreda Lessigów. W 1886 roku Teodor Lessig, założył w Łodzi pracownię instrumentów muzycznych – ze specjalnością: instrumenty dęte i smyczkowe. Prowadził ją początkowo przy ulicy Piotrkowskiej.  Na początku XX wieku punkt ten został przeniesiony na posesję należącą do rodziny Lessigów przy ul. Nawrot 22, gdzie schedę po Teodorze przejął jego syn – Alfred. Punkt ten stał się znany na mapie Łodzi. Tu zaopatrywali się w instrumenty łódzcy muzycy i lokalne orkiestry.  W 1912 roku firma zdobyła mały złoty medal na Wielkiej Wystawie Rzemieślniczo-Przemysłowej w Łodzi. W nieistniejącym już parterowym budynku frontowym przy Nawrot 22 mieścił się sklep nie tylko z instrumentami, ale i gramofonami oraz płytami szelakowymi. Jeszcze w latach 60. ubiegłego nadal funkcjonował tu zakład napra...

Choć posesja znana jest głównie z działalności edukacyjnej (m.in. szkoła Marii Szczyglińskiej), to także wątków budowlanych związanych z historią Nawrot 42 nie brakowało pod tym adresem.  Przed II wojną światową znajdowała się tutaj siedziba firmy murarskiej prowadzonej przez syna łódzkiego betoniarza, urodzonego w Berlinie (1906 r.) technika Wilhelma Horsta Matza.  Było to przedsiębiorstwo zajmujące się m.in.: wyrobami betonowymi, robotami brukarskimi (z kamienia polnego i granitu), asfaltowymi oraz ziemnymi. Zwłaszcza z tego pierwszego asortymentu, przedsiębiorstwo było doskonale znana w Łodzi.  Firma Matza utwardzała łódzkie podwórka, bramy i hale fabryczne. Rzemieślnik produkował także schody z lastriko, stopnie i parapety. Układał też charakterystyczny na dziedzińcach kamienic czerwonawy beton amerykański.   Biuro znajdowało się przy ul. Nawrot 42. Później przedsiębiorstwo skomasowano z firmą „Żelbet” z ul. Karolewskiej 41. Sam Wilhelm Horst Matz był mężem ...